Rury stalowe i aluminiowe znajdują powszechne zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu. Używa się ich między innymi do tworzenia różny konstrukcji – systemów bezpieczeństwa, stelaży czy wsporników.
Jednym z czynników, jakie należy uwzględnić przed ich wyborem, jest odpowiednio dobrana średnica rury. Dlatego jeśli zastanawiasz się, czym jest średnica nominalna DN, a rzeczywista d rury, w tym artykule znajdziesz odpowiedź na to pytanie.
Jakie znaczenie ma właściwie dobrana średnica rury? Średnica nominalna a rzeczywista
Znaczenia, jakie ma odpowiednio dobrany rozmiar rur, ich długość i przede wszystkim średnica, nie da się zbagatelizować. Nie uda się przecież zbudować systemu rurowego czy żadnej innej konstrukcji tylko z jednego typu rury. Używa się ich różne rodzaje, o wielu długościach i średnicach, a ten drugi wymiar jest niezwykle istotny przy łączeniu ze sobą poszczególnych odcinków rur.
Warunkuje to między innymi możliwość łączenia ze sobą poszczególnych odcinków, a nawet łatwość ich ewentualnej wymiany. Tutaj możemy napotkać kolejną przeszkodę, ponieważ patrząc w ich specyfikacje, z pewnością zauważymy, że są zazwyczaj podawane dwa rozmiary:
- średnica nominalna rury DN;
- średnica rzeczywista rury d (zewnętrzna).
Oba wymiary należy uwzględnić przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac projektowych, a następnie montażowych, lecz przedtem warto poznać, czym różnią się one między sobą, jakich rodzajów rur dotyczą i jaką wartością średnicy rur lepiej się posługiwać.
Definicja średnicy nominalnej (DN)?
Zaczniemy od wyjaśnienia, co to jest średnica nominalna rury DN (Diameter Nominal). Termin ten zastosowano najpierw do rur stalowych, lecz obecnie przyjął się praktycznie do wszystkich ich rodzajów. Definiując to pojęcie w najprostszy sposób, można powiedzieć, że średnica nominalna DN określa w przybliżeniu średnicę wewnątrz rury podawaną w milimetrach.
Jest więc podawana w systemie metrycznym, a nie w nadal powszechnie używanym calowym. Różnice między nimi przedstawimy w dalszej części tekstu.
Średnica nominalna DN jest jednocześnie zgodna z obowiązującymi na terenie całej Unii Europejskiej normami EN ISO 6708. Ten rodzaj oznaczenia stosuje się przede wszystkim przy takich rodzajach rur, jak:
- elementy rurociągów wodnych i gazowych z rur ocynkowanych lub nieocynkowanych;
- rury żeliwne, coraz rzadziej, lecz czasem nadal używane;
- rury kompozytowe, będące połączeniem wysokogatunkowej stali z odpornym na uszkodzenia tworzywem sztucznym;
- rury z samych tworzyw sztucznych np. z polichlorku winylu (PVC).
Co ciekawe, średnice nominalna i rzeczywista przeważnie różnią się od siebie nawet o kilka milimetrów. Dla przykładu: rura oznaczona symbolem DN20, mająca ściankę o grubości 1,5 mm, ma średnicę wewnętrzną nie 20 mm, zgodnie z DN, lecz 22 mm. Takie nieścisłości mogą niekiedy powodować pewne trudności podczas prac montażowych, przede wszystkim dlatego, że podczas łączenia rur np. w rurociąg, bierze się pod uwagę przede wszystkim ich średnicę zewnętrzną.
Średnica rzeczywista, czyli średnica zewnętrzna (d) rury?
Skoro w procesie łączenia rur, ich spawania lub zgrzewania, aż tak istotna jest średnica zewnętrzna, to musimy dowiedzieć się, czym ona jest. Oznacza się ją małą literą d (diameter) i przez pojęcie średnicy zewnętrznej rozumiemy faktyczną, rzeczywistą średnicę rury, ponownie wyrażoną w milimetrach, czyli znowu w systemie metrycznym. To również regulują powszechnie obowiązujące, europejskie normy DIN EN ISO.
Średnica rzeczywista rur d ma znaczenie dla praktycznie wszystkich używanych metod ich łączenia ze sobą, niezależnie od tego czy zastosujemy:
- różne metody zgrzewania np. wibracyjne, zwarciowe, tarciowe, na podczerwień IR, prądami wielkiej częstotliwości, oporowe czy iskrowe;
- klejenie, stosowane w przypadku rur z tworzyw sztucznych.
Średnica nominalna vs rzeczywista – którą lepiej się posługiwać?
Zdecydowanie lepiej jest posługiwać się średnicą zewnętrzną rur d, a nie średnicą nominalną DN, co z pewnością ułatwi przeprowadzenie zaplanowanych prac montażowych. Przemawia za tym między innymi fakt, że średnica d jest wartością dokładnie mierzalną i stałą, niezależnie od typu rury, grubości jej ścianek czy materiału, z jakiego ją zrobiono. Kolejną zaletą, także podkreślaną przez specjalistów w tej dziedzinie, jest łatwość dokonania niezbędnych pomiarów oraz coraz powszechniejsze zastosowanie rur z tworzyw sztucznych.
Najczęstszą metodą ich łączenia jest właśnie klejenie, co wymaga dokładniejszego dopasowania do siebie łączonych powierzchni. Oczywiście nie oznacza to, że nie mamy w ogóle uwzględniać średnicy nominalnej DN, a stosuje się je przeważnie przy podłączeniu nowej rury do już istniejącego rurociągu, np. przyłącza kołnierzowego.
Jakimi wymiarami warto się posługiwać, metrycznymi czy calowymi?
Na koniec wrócimy do często zadawanego pytania, czy posługiwać się wymiarami metrycznymi czy calowymi. Powiedzmy sobie szczerze, że podawanie średnicy rury w calach, mówienie o rurze półcalowej czy ¾ cala, bardziej wynika z wieloletniego przyzwyczajenia niż z wygody.
W Europie obowiązuje jednak system metryczny, trzeba więc zacząć go stosować, a w sieci bez problemu znajdziemy tabele ułatwiające przeliczenie średnicy rury z rozmiaru calowego na metryczny lub odwrotnie, jeśli ktoś nadal nie chce zmieniać dotychczasowych przyzwyczajeń.
